Tasavvuf müziğin en önemli araçlarından biri Ney geçmişte nây ismiyle kullanılmış olup, günümüze kadar çok fazla değişikliğe uğramamıştır. Ney denince ilk olarak akla Hazreti Mevlânâ gelmektedir. Çünkü musikiden hoşlanan bu büyük alimin yanında Hazma yada Hazma Dede olarak bilinen tarihin en iyi Neyzeni yaşardı. Kutbünnayi yani en kudretli neyzen olarak anılırdı. Günümüze kadar bu sanatı icra eden bir çok neyzen bulunmakta ve günümüzde yeni yetenekler ortaya çıkmaktadır. Diğer müzik dallarında genelde çalmak olarak tabir edilirken, Ney’de ise üfleme şeklinde tabir edilir. Ney üflemek isteyenler için ücretsiz kurslar bulunmaktadır. Bunlardan biride İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hayat Boyu Öğrenme Merkezi İSMEK olup, 424 saat sürecek eğitimlerden oluşmaktadır.
İsmek Ney Kursu
Meslek edindirme kursları ile sınırlı kalmadan aynı zamanda sanatsal alanda eğitimler veren İsmek İstanbul’un bir çok ilçesinde ücretsiz yararlanabileceğiniz Ney eğitimleri vermektedir. Yukarıda da belirtildiği üzere 424 saat sürecek olan eğitimlere kursiyer.ismek.org adresinden kayıt olabilirsiniz. Şimdi dilerseniz eğitimlerde yer alan konu başlıklarına kısa ve özet şekilde bakalım.
Neyi Tanıma, Özellikleri ve Bakımı
Evet arkadaşlar kursun ilk aşaması bu müzik aletini yakından tanıma ile başlamaktadır. Nasıl yapıldığı, özellikleri ve çeşitlerinin ele alındığı eğitimlerde aynı zamanda bakım ve yağlama aşaması uygulamalı olarak öğretilmektedir. Aynı zamanda geçmişten günümüze önemli Neyzenler ve Hazreti Mevlana ile Ney ilişkisi anlatılmaktadır.
Müziğin Temel Ögeleri
Tüm müzik eğitimlerinde olduğu gibi Ney kursunda da müziğin temel ögeleri ele alınmaktadır. Müziğin tanımı, yazısı, porte, ölçü ve ölçü çizgileri ile anahtar, kısaltma anlamına gelen Abreviations konusu yer almaktadır. Aynı şekilde müzikte süre kavramı, ölçü, çoğaltma ve Legatrua hususu ele alınmaktadır.
Neyi Tutuş Teknikleri
Teknik eğitimleri geçtikten sonra artık uygulama aşamasına geçilmektedir. Burada ilk olarak duruş, oturuş ve tutuş eğitimi yer almaktadır. En ideal ney seçimi yapılarak başlanan eğitimde sağ ve sol üfleme şekli ile parmakları uygun şekilde ney üzerine yerleştirme öğretilmektedir. Bu aşamada gergin insanlar başarısız olmaktadır. O nedenle mümkün mertebe sıkıntılarınızı geride bırakmalısınız.
Neyden Ses Çıkarma
İşte şimdi eğitimin en önemli aşamasına geliyoruz. Neyden ses çıkarma en önemli aşama olup, burada ilk olarak kursiyere dudakların uygun şekilde paşpareye yerleştirilmesi öğretilmektedir. Aynı şekilde üfleme tekniği ile hafif ve sıcak üfleme uygulaması yapılmaktadır. Bu şekilde ilk başarıyı elde eden kursiyerin mutluluğu gözlerinden okunmaktadır. Artık kendimizi geliştirme aşamasına geçiyoruz.
Ilık ve Orta Şiddetli Üfleme
Üfleme konusunda başarılı olan arkadaşımız artık müzik çalışmalarına başlamaktadır. Bu kapsamda ilk olarak ılık ve orta şiddetli üfleme ile elde edilen sesler üzerine çalışma yapılmaktadır. İlk olarak Neva yani Re sesini üfleme ile başlayarak, Nim Hicaz (Re Bemol) Çargâh (Do) Buselik (Si) Segâh (Si) Kürdi (Si) Dik Kürdi (Si) Dügâh (La) Nim Zürgile (La) ve son olarak Rast sesinde üfleme teknikleri bol uygulama ile öğretilmektedir. Bu aşamadan sonra kursiyerlere öğrendiklerini icra etmeleri için nevadan rasta porte değişik nota çalışmaları ile yine aynı şekilde nevadan rasta sesleri içeren makamlara ait eserleri üfleme uygulaması yaptırılır.
Soğuk Şiddetli Üfleme
İlk olarak ılık ve orta şiddetli üfleme ile başlayan eğitimleri kursiyerin kendini adım adım geliştirmesi ise birlikte soğuk ve şiddetli üfleme aşamasına geçilmektedir. Bu aşamada Gerdaniye (Tiz Sol) Muhayyer (Tiz La) Nim Şehnaz (Tiz La Bemol) Tiz Segâh (Tiz Si) Sünbüle (Tiz Si Bemol) Çargâh (Tiz Do) Hicaz (Tiz Re Bemol) Neva (Tiz Re) Eviç (Tiz Fa Diyez) Acem (Tiz Fa) yanı sıra Tiz Mi ile Hüseyni sesinin üflenmesi öğretilmektedir.
Hafif Şiddetli Üfleme
Eğitimin en önemli aşamalarından biri olan üfleme teknikleri bu sefer hafif şiddetli tekniklerle devam etmektedir. Bu aşamada kursiyere ilk olarak Re yani kapalı neva sesinin üflenmesi öğretilir ve Nim Hisar yani Mi Bemol ses çıkarma öğretilmektedir. Aynı şekilde bu aşamada Hüseyni, Eviç ve Acem Fa Bekar sesini çıkarmayı öğrenirsiniz. Buraya kadar öğrendiklerimizi test etmek için Nevadan Tiz Eviçe kadar değişik notaları üfleme yanı sıra makamlara ait eserleri seslendirmeyi deneyeceğiz.
Hafif ve Sıcak Üfleme
Evet arkadaşlar ney üfleme tekniklerinin son aşaması olarak hafif ve sıcak üfleme ile elde edilen seslere geçiyoruz. Burada ilk olarak Irak sesini üfleme aşaması olan Kaba Fa Diyez yer almaktadır. Devamında ise Acemaşiran (Kaba Fa) Hüseyni, Yegâh, Kaba Hicaz, Kaba Çargâh, Kaba Segâh, Kaba Kürdi, Kaba Dügâh ve Kaba Nim ile Kaba Rast seslerini çıkarmayı öğrenerek bu aşamaya son noktayı koyuyoruz.
Türk Musikisindeki Usuller
Evet arkadaşlar ney üfleme aşamasını geçtikten sonra artık musiki kısmına geçiyoruz. Burada ilk olarak basit usuller öğretilmektedir. Türk musikisinde 2-5 zamanlı usuller konusunda Sofyan, Semai, Nim Sofyan ve Türk Aksağı usulü öğretilmektedir. 6-9 Zamanlı usullere geçildiğinde ise ise Devr-i Hindi, Yürük Semai, Devr-i Turan, Aksak, Müsemmen ve Düyek usulü öğretilmektedir.
Türk Musikisinde Dörtlüler / Beşliler
Eğitimin son aşamalarına gelirken artık Türk musikisinde kullanılan dörtlü ve beşli usullere geçilmektedir. Bu kısımda Çargâh, Buselik, Rast, Uşşak, Hicaz ve Kürdi dörtlüsü ile yine aynı makamlarda beşli eğitimleri verilmektedir.
Ney Taksimi
Evet arkadaşlar yazı oldukça uzun olması nedeniyle özet şekilde bilgi vermeye özen gösterdik, eğitimin son aşamasına gelindiğinde ise kursiyerlere Ney Taksimi öğretilmektedir. Makam seyir uygulamaları ile uzun üfleme çalışmaları ve nefes kontrolü ile ilgili yapılması gerekenler öğretilir.
Neyde Transpozisyon
Son aktaracağımız bilgiler ise transpozisyon üzerine olup, kursiyerler eğitimin bu aşamasında Hüseyni üzerine uşşak dörtlüsü, kürdi perdesi üzeri rast aktarımı yanı sıra hicaz dörtlüsü ve rast beşlisinin yegah sesi üzerine aktarımını gerçekleştirmektedir.